Konu
- #Hassas Makine
- #H4 Saat
- #Denizcilik Teknolojisi
- #Saat Mühendisliği
1767 yılında, İngiliz Kraliyet Astronomi Derneği, John Harrison'ın devrim niteliğindeki H4 deniz saati hakkında detaylı bir teknik belge yayınladı. Bu belge, deniz kronometresi tarihinin en önemli yayınlarından biri olarak kabul edilmektedir. Bugün, bu belge aracılığıyla H4'ün sahip olduğu devrim niteliğindeki teknolojileri inceleyeceğiz.
Hassas Zaman Ölçümü İçin Devrimci Tasarım
1. Düzgün Güç İletim Sistemi
[Şekil 5 - Fıçılı ve ana yay sistemi]
H4'ün en dikkat çekici özelliği, güç iletim yöntemidir. Yukarıdaki şekilde görülebileceği gibi, ilk tekerlek ve fıçılı (Fusee) aracılığıyla sabit bir güç iletimi sağlamak üzere tasarlanmıştır. Özellikle 55 dişli mandal ve 75 dişli sonsuz mandal ile hassas bir güç iletimi mümkün olmuştur.
[Şekil 4 - Karşı tekerlek ve 8 pimli sistem]
Ayrıca, karşı tekerleğe takılı 8 pim aracılığıyla her 8 saniyede bir otomatik olarak kurulabilen özgün bir remontuar (remontoire) sistemi uygulanmıştır. Bu, sanki 8 saniyede bir çalışan küçük bir saat yerleştirilmiş gibi bir prensiptir.
2. Sıcaklık Düzeltme Sistemi
[Şekil 12 - Termometre ve balans sistemi]
O dönemdeki saatlerin en büyük sorunlarından biri, sıcaklık değişimlerine bağlı olarak ortaya çıkan hatalardı. Yukarıdaki şekil, Harrison'ın tasarladığı 'termometre eğrisi' cihazını göstermektedir. Bu cihaz, AA ile gösterilen üst plaka, BB ile gösterilen balans ve aa ile gösterilen termometre birlikte bir sistem olarak çalışarak sıcaklık değişimlerine tepki vermiştir.
3. Devrim Niteliğinde Bir Scapement Tasarımı
[Şekil 8 - Palet detayı]
[Şekil 9 - Balans ve balans tekerleğinin oranı]
Scapement'ın devrim niteliğindeki tasarımı, Şekil 8 ve 9'da görülebilir. Özellikle Şekil 8'deki palet, gerçek boyutunun 10 katı büyüklüğünde çizilmiş olup detaylı yapısını göstermektedir ve Şekil 9, balans, balans tekerleği ve palet arasındaki hassas oranı göstermektedir.
Hassasiyeti Artırmak İçin Detaylı Teknoloji
1. Dişlilerin Hassas Tasarımı
[Şekil 3 - 2. tekerlek ve 3. tekerlek]
H4'ün dişlileri son derece hassas bir şekilde tasarlanmıştır. 2. tekerlek 120, 3. tekerlek ise 144 dişe sahiptir ve her biri 18 dişli ve 16 dişli pinyonlarla birleşerek doğru gücü iletir.
2. Hassas Parça Üretim Süreci
Son olarak dikkat çeken nokta, Harrison'ın devrimci ısıl işlem yöntemidir. Kurşun ve kalay oranını hassas bir şekilde ayarladığı bir alaşım kullanmıştır; balans milleri için kalay ve kurşun 1:12 oranında, balans yayı ve pinyonlar için ise 1:17 oranında karıştırılarak her biri farklı sıcaklıklarda ısıl işleme tabi tutulmuştur.
Sonuç Olarak
Harrison'ın H4'ü, basit bir saat değil, 18. yüzyılın en iyi hassas makine teknolojisinin yoğunlaştığı bir başyapıttır. Yukarıda incelenen çizimler, onun dahi mühendislik yeteneğini açıkça göstermekte olup, modern hassas saatçiliğin temelini oluşturmuştur.
Bu devrimci tasarım, yalnızca denizcilik alanındaki gelişmelere büyük katkıda bulunmakla kalmamış, aynı zamanda hassas makine mühendisliğinin tümüne önemli ölçüde etki etmiştir. H4'ün mirası, günümüzde bile yüksek hassasiyetli makine üretimi için bir standart olmaya devam etmektedir.
[Orijinal Bağlantı]
#Saatçilik #DenizcilikTeknolojisi #Buluş, #SanayiDevrimi, #HassasMakine #Tarih #JohnHarrison
#H4Kronometresi #BilimTeknolojiTarihi
Yorumlar0